Donbas: Rusya Ukrayna’nın Doğusunu Neden Kuşatmaya Çalışıyor

Paul Kirby - BBC News

Yazının Orijinali İçin:

Donbas: Why Russia is trying to encircle Ukraine's east

Russia has moved most of the focus of its war to eastern Ukraine, after pulling back its forces from near the capital Kyiv. Ukraine's leader Volodymyr Zelensky says the battle for the area known as Donbas has begun and a very large part of Russia's army is taking part.

www.bbc.com

Bu seride yayınlanan ve konuya ilişkin diğer yazılar için:

Rusya, güçlerinin büyük bir bölümünü başkent Kiev’in yakınından çektikten sonra dikkatini doğu Ukrayna’ya yoğunlaştırdı. Ukrayna’nın lideri Zelensky, Donbas olarak bilinen toprak sahası için savaşın başladığını ve bunda Rusya ordusunun büyük bir güç ile yer aldığını ifade etti.

Putin’in, Ukrayna’nın eski endüstriyel kalbini, “özgürleştimesi” bakımından zafer ilan edebilmesi için neye ihtiyacı var ve acaba bu mümkün mü?

Ukrayna’nın en iyi eğitimli askeri birlikleri, zaten Rusların desteklediği ayrılıkçılar ile yapılan savaşta yer almak üzere ülkenin doğusunda görevlendirilmişti. Bu birliklerin ağır kayıplar verdiği tahmin ediliyor ancak yine de Rusya’nın işgalci ordusu bakımından önemli bir meydana okuma anlamına geliyorlar.

Rus güçleri, halihazırda, doğuda, insani bir felakete neden olmuş durumdalar, yine de liman kenti Mariupol’un kontrolünü tam olarak ele geçiremediler. Ukrayna devlet başkanı, “Vatanımızın her bir metresi için savaşacağız.” dedi ve Rusya’nın yeni hücum girişimi uzun bir askeri mücadelenin habercisi olabilir.

Ukrayna’nın Donbas Bölgesi Nedir?

Devlet Başkanı Putin, Donbas hakkında konuştuğunda, Ukrayna’nın eski kömür ve çelik üretim bölgesini anlatıyor. Gerçekte kast ettiği ise Luhansk ve Donetsk olarak adlandırılan, ülkenin doğusunda yer alan iki büyük bölge; güneyde Mariupol’un dışından, yukarı kuzey sınırına kadar devam ediyor.

Krali Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nden Sam Cranny-Evans ise bu konuda, “Anahtar nokta şu ki, bu bölge Kremlin tarafından Ukrayna’nın Rusça konuşan kısmı olarak, Ukrayna’dan daha fazla Rusya olarak kabul ediliyor.” diyor.

Bu bölgelerde geniş olarak Rusça konuşan kişiler yaşıyor olabilir, ancak bu kişiler artık Rus yanlısı değil. Rochan Danışmanlık’ın yöneticisi ve aynı zamanda savunma uzmanı olan Konrad Muzyka, “Mariupol, benim anlayışımın da ötesinde, Ukrayna’da bulunan en Rusya yanlısı şehirlerden bir tanesiydi.” diyor.

Savaştan bir ay önceye kadar, Rusya, Luhansk bölgesinin %93’ünü ve Donetsk bölgesinin de %54’ünü kontrolü altına aldığını iddia ediyordu. Rusya’nın devlet başkanı, tüm bölgeyi kontrol altına almaktan hâlâ çok uzak ve bunu yapıp zaferini ilan edebilse bile, bu, kontrol altında bulundurmak için çok büyük bir bölge.

Putin, Donbas’ı Neden Kontrol Altına Almak İstiyor?

Rus lider, bir çok kez, Ukrayna’nın, ülkenin doğusunda, soykırım yaptığına ilişkin, somut delilleri bulunmayan iddialar ortaya attı.

Savaş başladığında, bu doğu bölgelerinin neredeyse üçte ikisi Ukraynalılar’ın elindeydi. Geri kalan bölümler ise, sekiz yıl önce başlayan savaşta, Moskova’nın kontrolü altındaki Rus vekalet savaşçıları / görevlileri tarafından yönetiliyordu.

Savaştan hemen önce, Başkan Putin, bu iki doğu bölgesinin tamamını Ukrayna’nın bağımsız bölgeleri olarak tanıdı.

Eğer Rusya, bu iki büyük bölgeyi bütünüyle kontrol altına almayı başarabilirse, Vladimir Putin, Rusya’yı soktuğu savaşta, kendisine bir çeşit zafer kazanmış olabilir. Bunun bir sonraki adımı ise, 2014’te Kırım’da yaptığı gibi, tartışmalı bir referandum ile Donbas’ı kendisine bağlamak olacaktır.

Üstelik bu başarı, 9 Mayıs’tan önce gelirse, bunu, Rus ordusunun, 1945’te Nazi Almanyası’nı yendiği tarih olan Zafer Bayramı’nda kutlayabilir bile.

Her ne kadar savaş devam ederken bunun fikrini tartışmak ne kadar saçma olsa da, Rusya’nın, Luhansk’ta başa geçirdiği kukla lideri, şimdiden “yakın gelecek”te yapılacak bir referandumdan bahsetti bile. Putin’in Stratejisi Ne?

Ukrayna ordusu, Putin’in sadece Donbas bölgesi değil, ayrıca güney bölgesi olan Kherson, kuzeyi ve Kırım’ın batısını da tamamiyle kontrolü altına almayı amaçladığına inanıyor. Bu ona, güney kıyılarından Rus sınırına kadar bir karasal köprü kurma imkanı tanır ve Kırım’ın su teminini güvence altına alabilir.

Donetsk’in büyük çoğunluğu ve Luhansk’ın anahtar alanları hâlâ Ukrayna kontrolünde, dolayısıyla Rus birlikleri, doğuda bulunan Ukrayna ordusunu, kuzey, doğu ve güneyden içeri girerek çember içerisine almaya çalışıyor. King’s College London’da görev yapan, çatışma ve güvenlik konularında çalışan bir akademisyen olan Prof. Tracey German ise, “Bu, kontrol altına almak için çok büyük bir alan; ayrıca bu harekatın coğrafi karmaşıklığını da gözden kaçırmamalıyız.” diyor.

Rus ordusu, şu ana kadar Rusya’nın güney sınırında yer alan ve Ukrayna’nın en büyük ikinci kenti olan Kharkiv’i ele geçirmeyi başaramadı, ancak Izyum’un kontrolünü sağladı. Izyum, ayrılıkçıların kontrolünde bulunan doğu kesimine giden ana otoyol üzerindeki stratejik bir kent.

Prof. German şöyle ekliyor: “Izyum çevresinde ne yaptıklarına bakarsanız, genellikle ana otoban ve karayollarını takip ediyorlar ve bu, onlar için çok mantıklı, çünkü malzemelerinin büyük bir bölümünü karayolu ve demiryolu ile taşıyorlar.”

Şu anda Ruslar’ın ele geçirdiği kentler, zaten uzun yıllardır Ruslar tarafından desteklenen ayrılıkçılar, Donbas’ın büyük bölümlerini kopardığı andan itibaren savaşın içinde.

M03 karayolundaki bir sonraki büyük hedef ise Slovyansk; 125.000 nüfuslu bu kent, Ukrayna tarafından ele geçirilmeden önce, 2014’te, Rus destekli güçlerin kontrolüne geçmişti. Hemen onun güneyinde yer alan Kramatorsk’u ele geçirmek de başka bir önemli hedef.

ABD’de kurulu bulunan Savaş Çalışmaları Enstitüsü’nün görüşüne göre, Ukrayna, Slovyansk’ın kontrolünü kaybetmezse, Rusya’nın her iki bölgeyi birden ele geçirme harekatı büyük ihtimalle başarısızlığa uğrayacak.

Rus güçleri, kuzey ve doğudan ilerlerken, Luhansk’ta bulunan Ukrayna’nın kontrolünde bulunan kentlere saldırdı. Kreminna ve Severodonetsk’in kuzey batısına girdiler ve Rubizhne, Popasna ve Lybsychansk gibi kentleri bombaladılar.

Bu kentler önemli, çünkü bunları kontrol altına almak, Rusya’nın batıya doğru ilerlemesine ve Izyum’un güneydoğusunu bastıran Rus birlikleri ile birleşmesine imkan kılar, diyor Enstitü. Bu nedenle Ukrayna ordusu, karşı saldırılarını, Izyum’un dışındaki alanda yoğunlaştırıyor.

Ruslar, karayollarından gelen ikmal hatlarını denetimleri altında tutmalı ve Ukraynalılar’ın batıdan gelen demiryoluna erişimlerine engel olmalı. Demiryolu, Ukraynalı birlikler ve ağır silahların nakliyesi için en etkili nakliye yolu ve savaş bölgelerinden kaçan siviller için de en hızlı kaçış yolu.

Demiryoluna kısmen de olsa hakim olmak, Ruslar’ın birlikleri ve ikmal malzemelerini nakledebilmesine de imkan verecek.

Bölgesel askeri yönetimin yöneticisi Serhiy Haidai, Rusya’nın amacının, Putin’in emrini yerine getirebilmek için, Luhansk’ın batı bölgesi sınırına ulaşana kadar, önlerine ne gelirse onları durduran her şeyi yok etmek olduğuna inanıyor.

27 yaşında olan Maryna Agafonova, Lysychansk’ta bulunan ailesinin evinden, anne babasını arkasında Ruslar’ın bombaları düşerken bırakıp kaçmak zorunda kaldı. “Hastanelere ve konutlara saldırdılar. Isınma imkanı olmadığı gibi elektrikler de kesik.” diyor.

Rusya’nın ilerleyişi öncesinde siviller tahliye ediliyor. Bay Haidai, “Kentte kalmak ve evinizde uyurken, bir gece, Rusların bombaları altında yanarak can vermek çok daha korkutucu.” diyor.

Kuzeyde Izyum’a ve güneyde ise Mariupol ve Melitopol’a giden tren seferleri kesik durumda. Bir roket saldırısının, trene binmek için bekleyen 57 kişiyi öldürdüğü günden bu yana, Slovyansk’tan kalkan seferler durdu ve yakında bulunan bir başka merkez olan Kramatorsk’tan da seferler çalışmıyor.

Ukrayna Güçleri Dayanabilecek Mi?

Savaş başladığında, doğuda bulunan ve Ukrayna Birleşik Kuvvetler Operasyonu’nu oluşturan on birlik, Ukrayna’nın sahip olduğu en donanımlı ve en iyi eğitimli askerler olarak kabul ediliyordu.

Rusi’den Sam Cranny-Evans, “Şu anda Ukraynalı güçlerin gerçek gücünü bilemiyoruz.” diyor ve bu güçlerin sayısının, geçen haftalarda gönüllülerin katılımı ile daha da artacağına inanıyor.

Konrad Muzyka, “Ukraynalılar’ın asıl amacı, Ruslar’a mümkün olduğunca fazla kayıp verdirmek ve Ukraynalılar, büyük çatışmalardan kaçınmak için asimetrik taktikler kullanıyor.” diyor.

ABD’li yetkililer, Rusya’nın doğuda 76 taktik birliğinin bulunduğunu, bunların 11’inin yakın zaman önce eklendiğini ve kuzeydeki sınır hattından daha fazla ikmal aldığını belirtiyor. Her bir birlik, 700 - 900 askerden oluşuyor.

Yine de tüm bu desteklere rağmen, Ruslar’ın hızlı bir ilerleyiş göstereceğine ilişkin yaygın bir şüphe var. ISW, Ruslar’ın, Ukrayna pozisyonlarını yıpratacağını ancak bunun maliyetinin yüksek olacağına inanıyor; Ukraynalı askeri uzmanlar ise Rus birliklerinin çoğunun iyi durumda olmadığını düşünüyor.

Rus güçleri, savaşın başladığı tarihten bu yana yedi haftada büyük kayıplar verdiler ve morallerinin düşük olduğuna inanılıyor. Rus birlikleri, genel olarak, yerel ayrılıkçı bölgelerden baskı altında silah altına alınan askerlerden oluşuyor. Ayrılıkçı Luhansk’da “Korkutucu” Varoluş

Rus destekli ayrılıkçıların kontrolü altındaki bölgelerde hayat daha sakin, ancak ayrılıkçı yetkililer, Ukraynalı güçleri, yerleşim yerlerini bombalamak ve sivilleri öldürmekle suçluyor. Donetsk ayrılıkçı bölgesi yetkilileri, Şubat ortasından bu yana 72 sivilin öldüğünü söylüyor. Bundan çok daha fazlası, Ukrayna kontrolündeki bölgelere yapılan Rus saldırılarında öldü.

İsminin açıklanmaması koşuluyla BBC’ye konuşan Luhansk’da yaşıyan bir kadın, kentte çok fazla Rus zırhlı aracı gördüğünü ve hakim olan atmosferin korku ve çekinme duygusu olduğunu söyledi. “Korkuyorum. Bu durum korkunç.” dedi. Askere alma çağındaki gençlerin yerel Rus milisleri tarafından zorla silah altına alındığını, bu nedenle bir çoğunun saklandığını söyledi.

“Sokaktaki erkekleri yakalıyor, onları zorla askere alıyorlar. Artık dükkanlarda, kentte ya da sokaklarda hiç erkek kalmadı.” diye ekledi. Sonuç olarak, kentte erkekler tarafından işletilen tüm işyerleri kapanmış durumda dedi.

“Biz çoktan Rusya olduk, ancak henüz resmiyette değil. Herkesin birer Rus pasaportu var.”

Bu seride yayınlanan ve konuya ilişkin diğer yazılar için: